Γιατί η Αθήνα καίγεται

(Το Βήμα της Κυριακής 14-12-2008)

Του Στάθη Καλύβα*

Με την Αθήνα και πλήθος άλλων ελληνικών πόλεων να έχουν παραδοθεί στο χάος και στην καταστροφή, το ερώτημα που ανακύπτει είναι το εξής: Ποια είναι τα πραγματικά αίτια μιας τόσο δυσανάλογης αντίδρασης, πρωτοφανούς για τα ευρωπαϊκά δεδομένα; Πολλοί παρατηρητές έδειξαν τους συνήθεις «υπόπτους»: την κακοδιοίκηση και τη διαφθορά, την έλλειψη εμπιστοσύνης προς την κυβέρνηση, τα πολιτικά σκάνδαλα και τη διεύρυνση του χάσματος μεταξύ πλουσίων και φτωχών. Ωστόσο αυτά τα επιχειρήματα είναι ανεπαρκή. Στην πραγματικότητα αυτές οι αναταραχές αποτελούν σύμπτωμα βαθέων πολιτισμικών προβλημάτων και όχι κοινωνικών. Οι εξεγερμένοι νέοι δεν ανήκουν στις δυσπραγούσες τάξεις, δεν είναι φτωχοί ή μετανάστες (όπως στη Γαλλία). Είναι, κατά το μεγαλύτερο μέρος, τυπικοί έφηβοι, παιδιά της μεσαίας τάξης.

Στην Ελλάδα της μεταπολίτευσης αναπτύχθηκε ένα γενικό αίσθημα αντίστασης προς την εξουσία. Η πολιτική ανυπακοή, μαζί με τις βίαιες διαδηλώσεις και την καταστροφή της δημόσιας περιουσίας, είναι πάντα δικαιολογημένη, αν όχι ωραιοποιημένη. Η Αστυνομία έχει πάντα άδικο: αν αντιδράσει σκληρά είναι κτηνώδης, αν όχι ανίκανη. Αυτή η τάση απεδείχθη ανθεκτική στον χρόνο και στα παγκόσμια γεγονότα, ενώ προωθείται και από τα μέσα ενημέρωσης. Ολες οι κυβερνήσεις από τη δεκαετία του 1970 έμεναν άπραγες καθώς αναπτυσσόταν μια αναρχική υποκουλτούρα. Σε τακτά χρονικά διαστήματα και με αφορμή ποικίλα γεγονότα οι αναρχικοί επιδίδονται σε βίαιες διαδηλώσεις και προκαλούν εκτεταμένες καταστροφές.

Τέτοιου είδους πράξεις ενισχύονται από την παντελή απουσία κυρώσεων, ελάχιστοι συλλαμβάνονται και σχεδόν κανείς δεν τιμωρείται. Η συμμετοχή στις αναταραχές αντιμετωπίζεται ως μια διασκεδαστική, χαμηλού κινδύνου δραστηριότητα. Η Αστυνομία δεν διαθέτει συνεπή πολιτική ούτε επαρκή εκπαίδευση. Η πολιτική, πολιτιστική και πνευματική ηγεσία της Ελλάδας δεν δείχνει πρόθυμη να λάβει μέτρα κατά αυτής της αναρχικής υποκουλτούρας. Στην πραγματικότητα σε αρκετές περιπτώσεις τη δικαιολογούν, την υποκινούν ή και την επιδοκιμάζουν- κυρίως τα μικρά κόμματα της Αριστεράς, όπως και κεντροαριστερές εφημερίδες μεγάλης κυκλοφορίας.

*Ο κ. Στάθης Καλύβας είναι καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης στο Υale.